Inleiding
Beste mensen, het is carnaval, de dagen voor de vasten. Dan is de wereld op zn kop.
Maar dat is nu in het echt zo: we kijken met verbazing naar wat er in Oekraïne gebeurt. Dit kan toch niet? Ik lees U voor een Gebed van broeder Aloysius, Taizé, 24 februari 2022
Een gebed voor Oekraïne
God van Liefde, we zijn onthutst door het geweld in onze wereld,
en nu in het bijzonder door de oorlogshandelingen in Oekraïne.
Maak het ons mogelijk solidair te zijn met wie lijden,
en met degenen die vandaag in zorg en angst leven.
Laat de hoop voortduren van al diegenen,
die in dat geliefde deel van de wereld
zoeken naar gerechtigheid en vrede.
Zend de heilige Geest, de Geest van vrede,
over de leiders van de volkeren, over alle mensen.
Nu dat het over oorlog en vrede gaat, over leven en dood, spreek ik woorden uit mijn hart, uit mijn diepste.
In de lezingen vandaag gaat het over het belang van wat je zegt, wat je uitspreekt. Want, wat je zegt laat merken wat je echt bent, wie je echt bent, waarvoor je staat.
Overweging
Het belang en de kracht van woorden!
Ik heb het vaak over woorden gehad, als ik hier heb gestaan. Het Woord van God dat een voeding voor ons is.
Ik ben geen priester, ik kan geen eucharistie vieren, ik ben geen diaken, ik mag niet eens de Heilige Communie uitreiken.
Maar het Woord van God, het Woord van Jezus: dat mogen we allemaal uitspreken, dat mogen we delen met elkaar, en doorgeven.
En dat Woord betekent ook dat Jezus aanwezig is met ons.
Jezus is hier in het Woord.
En dat Woord geeft ons moed, kracht, inspiratie, liefde, hoop.
Wij – mensen – hebben ook woorden; soms zijn ze heel gewoon, soms bijzonder.
Ik ben daar wel een beetje gevoelig voor, dat geef ik toe – bijzondere woorden, mooie teksten.
Het kan een gedicht zijn, of prosa, een toneelstuk, de woorden van een lied. Dat maakt niet uit.
Maar woorden kunnen je raken.
En als woorden uit het hart komen, dan kan dat een ontmoeting zijn met de kern van iemands persoonlijkheid, zijn diepste wezen.
En als jij de woorden uit je hart spreekt, kan je iemand anders raken, kan je reiken uit naar de ander.
Woorden, taal – dat is toch eigen aan de mens.
En de mens is geschapen in Gods beeld.
Bovendien, de taal van God is de taal van de liefde.
Daarom, woorden uit het hart. Spreken vanuit het hart. Oprecht en authentiek.
In een wereld waar we helaas te maken hebben met desinformatie en nepnieuws lijkt mij dit alleen maar belangrijker geworden.
Gods woord is waarheid.
In de eerste lezing, van de wijsheid van Sirach, kregen we te horen hoe we een persoon “echt” leren kennen. Dat is niet door zijn of haar uiterlijk, of kleding, of bezit; het is niet eens door zijn of haar afkomst, familie of ras.
Maar door te luisteren naar wat iemand zegt, dan weet je wat zijn bedoelingen zijn, leer je wat voor mens hij of zij is.
Natuurlijk is het handelen van iemand ook van groot belang: alleen mooie woorden, en niets doen is niet de bedoeling. Maar al door te luisteren, leer je veel.
Sirach geeft ook aan dat juist de fouten, de tekortkomingen, merkbaar worden als iemand praat. “de drek van zijn gedachten”. Dat klinkt niet prettig “als een mens spreekt komt de drek van zijn gedachten naar boven.” Ik wil niet teveel over politiek spreken, maar dit doet me denken aan de toespraken van Putin in de afgelopen dagen. Ik heb ze niet helemaal gelezen, maar het is zeker dat heel veel nare gedachten en meningen daaruit blijken.
Gelukkig hebben we ook veel voorbeelden van de goede, heilsame, genezende kracht van woorden. De woorden van Jezus.
Jezus spreekt voortdurend met de mensen om hem heen, en zijn discipelen in het bijzonder. Met zijn woorden, probeert Jezus zijn leerlingen uit te leggen hoe ze moeten leven: het deel van het evangelie van Lucas deze week is nog steeds een vervolg van de “toespraak in de vlakte”, zoals in de laatste paar weken we ook hoorden; het gaat over de juiste levenshouding.
Jezus gebruikt het ene beeld na het andere, het ene argument na het andere.
Dat komt me bekend voor: je probeert iemand te overtuigen, en het gaat om iets van cruciale belang. Je blijft op ze inpraten. Je gaat van de ene redenering naar de andere. De woorden spillen uit je hart, “doe dit, het is belangrijk, voor jou, doe het voor mij, doe het omdat het moet, voor je eigen bestwil, voor de hele maatschappij”.
In een tiental regels, zijn er 5 of 6 variaties op een thema.
‘Kan de ene blinde de andere blinde leiden? Vallen ze dan niet beiden in een kuil?’ – je moet voor het goede kiezen. En dus, kies te luisteren naar de goede mens. Als je naar de verkeerde luistert, dan kan je ook verloren raken.
‘Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt’ – hier begrijpen we dat we zowiezo niet zo snel moeten zijn met het beoordelen van andere mensen! Alleen God kan in het hart van een mens kijken, en alleen aan God komt het recht om een oordeel te vellen over een mens.
En als – als – we een oordeel over iemand vormen, dan moeten we eerst goed naar onszelf kijken.
Ja, die heeft geroddeld – en ik, heb ik dat ook gedaan? Ja, die was te snel weggelopen en luisterde niet – en ik? Had ik echt geluisterd? Ja, die is arrogant – en ik? Ben ik echt bescheiden?
Een poging om onszelf te kennen – en dat is heus niet om alleen maar kritiek op jezelf te hebben; je mag ook je goede punten kennen en erkennen. Maar eerlijk naar jezelf te kijken, en zeker als je de neiging voelt om kritisch over iemand anders te zijn – dat past ook bij het beeld dat we al kennen van “Bejegen een ander zoals je zelf graag bejegend wordt”.
Het past bij “heb je naaste lief” en “heb je naaste lief als jezelf”.
Dat leidt tot begrip, tot vergeving, en tot vergeving zonder iets terug te eisen. Het leidt tot terughoudendheid.
Dan kunnen we in de richting komen van een goed mens zijn.
En dat zal ook blijken uit wat wij zeggen.
Want uit de goede schatkamer van ons hart, zal het goede voortkomen,
want waar het hart vol van is, daar loopt de mond van over.
En zo komen we een klein beetje dichterbij Gods liefde.
Gods tomeloze liefde voor ons.
En dat zeg ik vanuit mijn hart.
Amen
Lezingen
Sirach 27, 4-7
Als je een zeef schudt komt er afval tevoorschijn,
als een mens spreekt komt de drek van zijn gedachten naar boven.
Zoals het vaatwerk van een pottenbakker in de oven getoetst wordt,
zo toets je een mens aan zijn uitspraken.
Zoals je aan de vruchten van een boom de teler kent,
zo ken je aan de overwegingen van een mens zijn bedoelingen.
Prijs een mens niet vóór je zijn overwegingen gehoord hebt,
want daaraan wordt een mens getoetst.
Psalm 92
Het is goed de HEER te loven,
uw naam te bezingen, Allerhoogste,
in de morgen te getuigen van uw liefde
en in de nacht van uw trouw,
De rechtvaardigen groeien op als een palm,
als een ceder van de Libanon rijzen zij omhoog.
Ze staan geplant in het huis van de HEER,
in de voorhoven van onze God groeien zij op.
Zij dragen nog vrucht als ze oud zijn
en blijven krachtig en fris.
Zo getuigen zij dat de HEER recht doet,
mijn rots, in wie geen onrecht is.
1 Korintiers 15, 54-58
En wanneer dit vergankelijke lichaam is bekleed met het onvergankelijke, dit sterfelijke met het onsterfelijke, zal wat geschreven staat in vervulling gaan: ‘De dood is opgeslokt en overwonnen. Dood, waar is je overwinning? Dood, waar is je angel?’ De angel van de dood is de zonde, en de zonde ontleent haar macht aan de wet. Maar laten we God danken, die ons door Jezus Christus, onze Heer, de overwinning geeft. Kortom, geliefde broeders en zusters, wees standvastig en onwankelbaar en zet u altijd volledig in voor het werk van de Heer, in het besef dat door de Heer uw inspanningen nooit tevergeefs zijn.
Lucas 6, 39-45
In die tijd, sprak Jezus ook in gelijkenissen tegen zijn leerlingen: ‘Kan de ene blinde de andere blinde leiden? Vallen ze dan niet beiden in een kuil? Een leerling staat niet boven zijn leermeester; pas als iemand zich alles heeft eigen gemaakt, zal hij de gelijke zijn van zijn leermeester.
Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt? Hoe kun je tegen hen zeggen: “Laat mij de splinter in je oog verwijderen,” terwijl je de balk in je eigen oog niet ziet? Huichelaar, verwijder eerst de balk uit je eigen oog, pas dan zul je scherp genoeg zien om de splinter in het oog van je broeder of zuster te verwijderen. Een goede boom brengt geen slechte vruchten voort, en evenmin brengt een slechte boom goede vruchten voort. Elke boom kun je aan zijn vruchten kennen, want van distels pluk je geen vijgen en van doornstruiken geen druiven. Een goed mens brengt uit de goede schatkamer van zijn hart het goede voort, maar een slecht mens brengt uit zijn slechte schatkamer het kwade voort; want waar het hart vol van is daar loopt de mond van over.
